Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΚΑΡΒΑΛΗ.

Tου Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου την Τετάρτη 25 Ιανουαρίου και την παραμονή της εορτής θα τελεστεί εσπερινός στον Ιερό Ναό του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στην Κομοτηνή όπου βρίσκεται για προσκύνημα τεμάχιο από το ιερό λείψανο του Αγίου.

Χιλιάδες πιστοί συρρέουν κάθε χρόνο στη Ν. Καρβάλη για να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου αναζητώντας την ελπίδα και το θαύμα. Ο ιερός ναός που έκτισαν οι πρόσφυγες από τη Γκέλβερι προς τιμήν του διαπρεπή λόγιου Γρηγορίου Θεολόγου ή Ναζιανζηνού, έχει εξελιχθεί σε σημαντικό αξιοθέατο και σπουδαίο προσκυνηματικό προορισμό τουριστών από όλη την Ελλάδα.

Ο Άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός ο Θεολόγος γνωστός και ως Γρηγόριος Ναζιανζηνός, διατέλεσε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως τον 4ο αιώνα μ.Χ. επί αυτοκρατορίας Θεοδοσίου.Διδάσκαλος και Πατέρας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, μαζί με τον Βασίλειο τον Μέγα και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, θεωρείται ως ο πιο ταλαντούχος ρήτορας μεταξύ των Πατέρων της Εκκλησίας,

Χάρη στην δυνατότητα που είχε ὁ πατέρας του, έκανε λαμπρές σπουδές και άκουσε τους σοφότερους διδασκάλους και φιλόσοφους του καιρού του σε όλα τα τότε μεγάλα κέντρα πολιτισμού: τη Ναζιανζό, την Καισάρεια της Καππαδοκίας, την Καισάρεια της Παλαιστίνης, την Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια, την Αθήνα. Ως κλασικά εκπαιδευμένος ομιλητής και φιλόσοφος του Ελληνισμού, κατάφερε να συνδυάσει τον Ελληνισμό με την πρώτη Εκκλησία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Είναι Άγιος της Ανατολικής και της Δυτικής Χριστιανικής Εκκλησίας.

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε και έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην περιοχή της Καππαδοκίας. (Ναζιανζός Καππαδοκίας, 329 – 390), Εκεί, όταν απεβίωσε στο χωριό Γκέλβερι (ή Καρβάλη ή Καρβάλλα), κτίσθηκε προς τιμήν του, Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία. Το καμπαναριό της Εκκλησίας δώρισαν κάτοικοι της Οδησσού, και το ξυλόγλυπτο Τέμπλο της τό έκανε δώρο στην Εκκλησία ο Τσάρος Νικόλαος Α΄. Εκεί στο χωριό Γκέλβερι από το 390 μ.Χ., φυλασσόταν το Ιερό Σκήνωμα του Αγίου, μαζί και τα Άγια Λείψανα του πατέρα του Γρηγορίου, Μητροπολίτου Ναζιανζού, έως το 1923-1924.

Στα χρόνια της Μικρασιατικής Καταστροφής, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι ξεριζωμένοι Γκελβεριώτες έσωσαν από τον Ναό τους όλα τα τιμαλφή, όμορφες εικόνες, ασημένια καντήλια και τα Άγια Λείψανα των Αγίων και τα μετέφεραν με καράβι στην νέα τους πατρίδα, στην Ελλάδα, στην περιοχή της Καβάλας, στη Νέα Καρβάλη.

Προς τιμήν του Αγίου και Μεγάλου Ιεράρχη, χτίσθηκε Ναός, ο οποίος είναι ιδίου αρχιτεκτονικού ρυθμού , όπως του Γκέλβερι της Μικράς Ασίας και από το 1924 φυλάσσεται εδώ το σεπτό Σκήνωμά του.

(Απόσπασμα μαρτυρίας Πολυξένης Κατραντζή, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Η Έξοδος, Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης)

"Κάναμε την τελευταία λειτουργία. Βάλαμε σε κάσες το λείψανο του Γρηγορίου Θεολόγου, τις εικόνες, τους πολυέλαιους και τα καντήλια των εκκλησιών. Όσα εικονίσματα ήταν παλιά τα θάψαμε στο νεκροταφείο. Τα πράγματά μας τα φορτώσαμε σε καμήλες και τα στείλαμε με κομισιόν στη Μερσίνα. Αύγουστος μήνας ήταν [1924] όταν βγήκαμε από το χωριό. Μπήκαμε σε αραμπάδες και τραβήξαμε κατά το Άκσεραϊ. Οι Τούρκοι του Γκέλβερι έκλαιγαν και μας παρακαλούσαν να μη φύγουμε.

Στο δρόμο βγήκαν μπροστά στον αραμπά μας Τούρκοι από τα χωριά Περίστρεμμα, Κοτιούκ και Κιζίλκαγια και μας σταμάτησαν. Ο άντρας μου τους πουλούσε μανιφατούρα βερεσέ και μας χρωστούσαν λεφτά. Ύστερα από τον αλωνισμό ξεπλέρωναν τα χρέη τους δίνοντας καρπό. Τι να το κάνουμε όμως το στάρι, αφού φεύγαμε! Έβαλαν οι Τούρκοι στα στόματα των τριών παιδιών μου μπουκιές από πίτες με τυρί και μέλι και τα παρακαλούσαν: -Φάτε και πέστε χελάλ! Να χαρείτε, πέστε χελάλ. Δε θέλανε να έχουν βάρος στη συνείδησή τους πως έφαγαν το δίκιο των ορφανών παιδιών μου. Ορμήνεψα τα παιδιά μου να φαν τις μπουκιές και να πουν: - "Χελάλ ολσούν" (ας γίνει χάρισμα). Σαν τ’ άκουσαν αυτό οι Τούρκοι, μας αγκάλιαζαν και μας φιλούσαν από τη χαρά τους. [...]

Ταξιδεύαμε τέσσερις μέρες στη θάλασσα. Μια μέρα βλέπουμε ξαφνικά να βγαίνει καπνός από το αμπάρι. Είχε σκάσει το καζάνι, όπως έλεγαν. Οι γυναίκες τσίριζαν και τα παιδιά έκλαιγαν. Άλλοι έκαναν την προσευχή τους. Λέγω τότε του πατέρα μου: - Πατέρα, θα πετάξω τα παιδιά στη θάλασσα και ύστερα θα πέσω κι εγώ. Καλύτερα να πνιγούμε, παρά να καούμε ζωντανοί. Ευτυχώς κάποιος βούλωσε την τρύπα του καζανιού. Είπαμε τότε πως έκανε το θαύμα του ο Γρηγόριος Θεολόγος, γιατί είχαμε μαζί μας το λείψανό του.

Όταν φτάσαμε στο Καραμπουρνού της Θεσσαλονίκης, μας έκαναν καραντίνα. Μείναμε κάπου δυο βδομάδες στα σύρματα […] Απ’ εκεί μας πήγαν στην Καβάλα.[...]"