Προδόθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν επί μέρες και οδηγήθηκαν στον τόπο της εκτέλεσης γράφοντας με το μαρτυρικό τους θάνατο μία ακόμη λαμπρή σελίδα αντίστασης και αυτοθυσίας στην τοπική ιστορία. Άνθρωποι καθημερινοί, άνθρωποι του μόχθου, άνθρωποι της βιοπάλης και ταυτόχρονα μέλη στο Πάνθεο των χιλιάδων ηρώων που θυσιάστηκαν για την ελευθερία και την πατρίδα.
Τη μνήμη των 29 μαρτυρικά πεσόντων πατριωτών από την Ξυλαγανή που συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής στις 9 Απριλίου 1944, τίμησαν σήμερα φορείς και πολίτες της περιοχής.